Koncepcja państwa według św. Augustyna

Abstract

Poglądy św. Augustyna na temat państwa wynikają z jego wizji człowieka, który jest dla niego drogą do zrozumienia świata i poznania Boga. Jego bardzo konsekwentny antropocentryzm był podstawą zajmowania się człowiekiem przede wszystkim jako jednostką, ale nie wyizolowaną ze społeczeństwa. Byt ludzki rozwija się i spełnia przez relacje do drugich osób, czego źródłem i wzorem są dla Augustyna relacje między Osobami Bożymi. „Psychologiczna koncepcja Trójcy Świętej”, której jest autorem, pozwala mu widzieć w Bogu nie tylko stwórcę człowieka, ale również społeczeństwa, którego zobowiązującym wszystkich jego członków i najwyższym uporządkowaniem jest państwo. Wypowiadając się na ten temat Augustyn mówi o „pakcie społecznym”, który nie powinien być tylko zewnętrzną konstrukcją. Tak jak zdanie składa się z liter, tak społeczeństwo składa się z jednostek. Tworzenie się państwa i jego rozwój Augustyn postrzega jako proces, posiadający naturalne i etyczne podstawy. Do tych pierwszych zalicza rodzinę oraz inne międzyosobowe relacje, takie jak przyjaźń. Z kolei te drugie to dobro wspólne i sprawiedliwość, rzutujące na problem władzy oraz obowiązków względem niej, zarówno poddanych jak i władcy, ponieważ – zdaniem Augustyna – każda władza ludzka pochodzi od Boga, podobnie jak i państwo. Celem tego ostatniego jest zapewnienie pokoju, choć nie za wszelką cenę. Poza tym przygotowanie człowieka, przez jego relację miłości do drugich – co Augustyn uznaje za największą wartość i najskuteczniejszą drogę do szczęścia – aby mógł być obywatelem „państwa Bożego”. Augustyn skrupulatnie rozdzielając wymiar doczesny i wieczny; religię i politykę, nie pozwala ich utożsamiać, ale i separować od siebie. Choć mówi o dwóch różnych poziomach, to wskazuje na różne sposoby przenikania się ich w każdym człowieku i społeczeństwie. Podobnie zatem jak dobre rodziny w społeczeństwie, tak i obecność Bożego prawa w polityce jest najlepszą gwarancją dobrego państwa.

The views of St. Augustine on the state arise from his vision of man who is for him a way to understand the world and to know God. His very consistent anthropocentrism has been the basis for dealing with man, primarily as an individual but not isolated from society. The human being develops and finds fulfilment through relations to other people, the source and the model of which is for St. Augustine the relation between the God’s Persons. The “psychological conception of the Holy Trinity”, of which he is the author, allows him to see in God not only a creator of man but also of society, with the state being a binding and the highest arrangement for all its members. When commenting on this topic, St. Augustine speaks about a “social pact” which should not be an external construction only. Just as a sentence consists of letters, so a society is composed of individuals. The formation of the state and its development are seen by St. Augustine as a process that has natural and ethical foundations. According to him, the former include a family and other interpersonal relations, such as friendship. On the other hand, the latter are common good and justice, affecting the problem of authority and obligations with regard to it, both of the subjects and the ruler, because – according to St. Augustine – all human authority comes from God, like the state. The purpose of the latter is to ensure peace, although not at any price. Apart from this, to prepare man, through his / her love relation to others – which St. Augustine considers the greatest value and the most effective way to happiness – so he / she could be a citizen of the “God’s state”. St. Augustine, meticulously separating temporal and the eternal dimensions, religion and politics, does not allow them to be equated or to be separated from each other either. Although he speaks about two different levels, he shows different ways they interpenetrate in each man and society. Thus, similarly as good families in society, the presence of the God’s law in politics is the best guarantee of good state.