La constitución dogmatica “Pastor aeternus” leída desde la encíclica “Ut unum sint”

Abstract

Encyklika „Ut unum sint” Jana Pawła II jest wnikliwą lekturą dekretu o ekumenizmie soboru watykańskiego II w świetle teologicznego i pastoralnego doświadczenia 30 lat, które dzielą obydwa dokumenty. Jednakże ujęcie prymatu piotrowego w „Ut unum sint” idzie dalej i zaprasza do nowego pogłębionego studium innego dokumentu — konstytucji dogmatycznej „Pastor aeternus” soboru watykańskiego I, zawierającej słynne definicje dogmatyczne o prymacie biskupa Rzymu. Autor wyróżnia dwa doświadczenia Kościoła katolickiego, mające miejsce po soborze watykańskim II, które pozwalają głębiej spojrzeć na zagadnienie prymatu: jedno, dokonujące się wewnątrz Kościoła katolickiego, a mianowicie kolegialność w relacjach: papież i pozostali biskupi (np. synody biskupów i konferencje episkopatów), oraz drugie doświadczenie, rozwijane w dialogu ekumenicznym z luteranami, anglikanami i prawosławnymi, dzięki którym katolicy nie tylko uświadamiają sobie różnice doktrynalne, ale również są skłaniani do refleksji nad istotą tego prymatu. W konstytucji Pastor aeternus autor widzi dwa stwierdzenia, które, jego zdaniem, stanowią kryterium hermeneutyczne dla jej interpretacji: (1) celem prymatu jest jedność wiary; (2) funkcja prymatu ma być realizowana w jedności z episkopatem. Analizując wyrażenia konstytucji: „plenitudo potestatis, papa omnia potest”, należy zwrócić uwagę, że nie oznacza to, że papież może wszystko, ale jedynie to, co mieści się w służbie jedności wiary. Takie znaczenie stanowi rdzeń dogmatyczny omawianego stwierdzenia. Z kolei omawiając wyrażenie: „unus et indivisus” w odniesieniu do episkopatu, autor stwierdza, że prymat biskupa Rzymu odnosi się najpierw do biskupów, a nie do wiernych. Dopiero na drugim miejscu służba prymacjalna biskupa Rzymu odnosi się do wspólnoty Kościołów, identyfikując się z samym działaniem episkopatu i indywidualnych biskupów. W konsekwencji słynne określenia władzy następcy Piotra: „plena, suprema, episcopalis, ordinaria, immediata„ o charakterze wybitnie prawnym, na których odcisnął wyraźnie swe piętno kontekst historyczny, należy poddać nowemu wyjaśnieniu. Drogą do nowej interpretacji prymatu piotrowego winno być poznanie różnych form sprawowania tego urzędu na przestrzeni wieków, aby w ten sposób dotrzeć do trwałego „rdzenia” dogmatycznego prymatu. Kategorią Kościoła, która w inna w tym względzie pomóc, jest communio, ale nie w odniesieniu do Kościoła uniwersalnego, ani też w odniesieniu do communio Kościołów, ale w zastosowaniu do „uniwersalnej communio Kościołów”.