Czy zasadne jest stosowanie „antropologicznej” koncepcji „rasy”?

Abstract

Pojęcie „rasy” wprowadził do słownictwa naukowego w połowie XVIII wieku francuski filozofa i matematyk Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon. W antropologii koncepcja ta zadomowiła się głównie dzięki pracom niemieckiego naukowca Johanna Friedricha Blumenbacha. Od początku koncepcja „rasy” wzbudzała kontrowersje wśród badaczy. Nawet sam Karol Darwin wyrażał sceptycyzm wobec używania pojęcia rasy w odniesieniu do ludzi. Wątpliwości co do naukowych podstaw typologii rasowej wyraził na początku XX wieku amerykański antropolog Franz Boas. W 1940 roku podobne wątpliwości przedstawił amerykańsko-brytyjski antropolog Ashley Montagu. W 1960 roku amerykański antropolog i genetyk Frank Livingstone na podstawie badań genetycznych poddał krytyce koncepcję ras ludzkich. Takie samo stanowisko wyrażał wybitny amerykański genetyk Teodozjusz Dobzhansky. Dobzhansky twierdził, że nie ma ras, które byłyby „odrębnymi jednostkami”. W 1970 roku, amerykański genetyk Richard Lewontin na podstawie własnych badań wykazywał, że nie ma możliwości wyizolowania odrębnych ras w oparciu o kryteria genetyczne. Artykuł odnosi się do osiągnięć współczesnej biologii, zwłaszcza genetyki, aby odpowiedzieć na pytanie, czy właściwe jest dzisiaj używanie „antropologicznej” koncepcji rasy. Dla pełniejszej ilustracji problemu artykuł odnosi się do źródeł historycznych, przywołując argumenty przedstawiane przez różnych autorów na przestrzeni wieków przeciwko stosowaniu koncepcji rasy w stosunku do ludzi.

The term “race” was introduced to the scientific vocabulary in the mid-eighteenth century by the French philosopher, scientist and mathematician Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon. In anthropology, this concept settled primarily through the German scientist Johann Friedrich Blumenbach. From the outset, the concept has aroused controversy among scholars. Even Charles Darwin himself expressed clear skepticism towards using the concept of race in reference to people. Clear doubts about the scientific basis of racial typology were reported in the early twentieth century by the American anthropologist Franz Boas, and later, in the 1940s, by the British-American anthropologist Ashley Montagu. In the 1960s, the American anthropologist and geneticist Frank Livingstone, on the basis of genetic evidence, sought to undermine the concept of human races. At the same time, a prominent American geneticist Theodosius Dobzhansky expressed a similar opinion, claiming that there were no races which would be “discrete units”. In the 1970s, the American geneticist Richard Lewontin, on the basis of his own research, proved that there is no possibility of isolating races based on genetic criteria. In this article, we refer to the achievements of modern biology, especially genetics, to find out whether it is appropriate to use the “anthropological” concept of race. For a fuller picture of the issues of interest, we refer also to the historical sources, recalling the arguments put forward by various authors over the centuries against the concept of race in relation to human beings.