Znaczenie historyczne i wartość artystyczna szat liturgicznych z opactwa benedyktynów w Tyńcu

Abstract

Zachowane do dziś szaty liturgiczne z opactwa benedyktynów w Tyńcu świadczą o wysokim poziomie rozwijającej się w tym ośrodku kultury religijnej i artystycznej. Na skutek kasaty austriackiej klasztoru w 1816 roku zabytki te uległy rozproszeniu. Odnajdziemy je dzisiaj poza Tyńcem, przede wszystkim w katedrze tarnowskiej i Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie oraz w kościołach archidiecezji krakowskiej i diecezji tarnowskiej. Do nowo odkrytych, zachowanych w opactwie tynieckim należą trzy ornaty: zielony z włoskiego aksamitu cyzelowanego z 1. ćw. XVII wieku (il. 1), czerwony z weneckiego lub genueńskiego aksamitu z 3 ćw. XVII wieku (il. 2) i czerwony z adamaszku broszowanego (il. 3), należący do opata komendatoryjnego i prymasa Stanisława Szembeka oraz pięć makat, uszytych za opata Placyda Galińskiego (1969–1977) z tkanin z XVII i XVIII wieku (il. 4). W katedrze tarnowskiej znalazł się ornat oznaczony kartuszem herbowym opata komendatariusza i prymasa Teodora Potockiego. Z kościoła parafialnego we wsi Brzozowa w diecezji tarnowskiej pochodzi najpewniej tyniecki ornat ufundowany przez króla Stefana Batorego. Ponadto „tynecjana” odnajdziemy także w Tuchowie, gdzie benedyktyni mieli swoją prepozyturę w latach 1460–1821. W obecnym Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny, nad którym opiekę sprawuje zakon redemptorystów, znalazło się pięć ornatów, ozdobionych rodzimym haftem w okresie od końca XVII do połowy XVIII wieku. Dwa podobnie wykonane ornaty zachowały się także w kościele parafialnym pw. św. Jakuba.

Preserved to this day vestments of the Benedictine Abbey of Tyniec prove a high level of the religious and the artistic culture which was developed in this environment. These monuments were dispersed as the result of Austrian dissolution of monastery in 1816. We can find them today outside Tyniec, most of all in the cathedral and Museum of Diocese in Tarnów as well as in the churches in Archdiocese of Cracow and Tarnów. To the newly discovered chasubles preserved in the Abbey in Tyniec belong: the green chasuble made from Italian ciselé voided velvet from 1st quarter of 17th century (il. 1), the red chasuble made from Venetian or Genoese velvet from 3 rd quarter of 17th century (il. 2) and the red chasuble from brocaded silk damask (il. 3) owned by the commendatory Abbot and the Primate Stanisław Szembek and also five hangings sewn in the times of Abbot Placyd Galiński (1969–1977) made from 17th and 18th century fabrics (il. 4). There was found in the cathedral in Tarnów the chasuble marked by cartouche with the coat of arms of Teodor Potocki, the commendatory Abbot and Primate. From parish church in the village Brzozowa in diocese of Tarnów most probably comes the chasuble founded by King Stefan Batory. Furthermore we can find the monuments of Tyniec in Tuchów where Benedictines had their prepositure in the years 1460–1821. In the current Sanctuary of the Blessed Virgin Mary which is under the care of the The Congregation of the Most Holy Redeemer (Redemptorists) there was found five chasubles decorated with native embroidery in the period between the end of 17th century and half of the 18th century. Two similarly made vestments were also preserved in the parish church of St. James.