Weizsäckers Projekt der geschichtlichen Anthropologie

Abstract

Dorobek naukowy Carla Friedricha von Weizsäckera obejmuje bardzo szeroki wachlarz dziedzin i zagadnień, począwszy od badań nad podstawami współczesnej fizyki, filozoficznych analiz z pogranicza filozofii nauki, esejów fenomenologicznych, prac z zakresu historii filozofii, przenikniętych platońskim idealizmem, poprzez prace dotyczące problemów religii, teologii, aż do jego aktywnego udziału w polityce i zaangażowania w przezwyciężenie palących problemów współczesności, takich jak: pokój, etyka odpowiedzialności, wolność i odpowiedzialność badań naukowych. Podstawowym pojęciem, pojawiającym się w jego toku myślenia, jest pojęcie czasu. Odgrywa ono w jego analizach rzeczywistości zasadniczą rolę, szczególnie zaś wykorzystywane jest w próbie odnalezienia dróg do poznania i odtworzenia jedności przyrody, w próbie rozumienia Jedności fizyki” i jej rekonstrukcji w duchu neokantowskim oraz w próbie szukania i analiz warunków możliwości nauki. Weizsäcker traktuje pojęcia „faktyczność” i „możliwość”, w których się niejako manifestuje struktura czasu jako pojęcia fundamentalne, nieredukowalne aktualnie do żadnych innych pojęć. Wyjaśnienie, bliższa definicja i określenie tych pojęć dokonuje się w praktycznym kontekście i przy pomocy kryteriów pragmatycznych. Pojęcia czasu – według niego – nie można tylko ograniczać do obiektywnego świata doświadczeń fizyki, ale czas wchodzi także w subiektywny obszar ludzkiej zdolności poznawczej, wpływając na kształt ludzkich działań. Weizsäcker uznaje taką strukturę czasu, która normalnie jest ujmowana jako subiektywna świadomość czasu, als objektive Eigenschaft des physischen Naturgeschehens. W naszym artykule staramy się przedstawić szkicowo projekt antropologii opartej na jego koncepcji czasu. Nasze analizy mają na celu pokazać, jak Weizsäcker próbuje przenieść i zastosować rozumienie struktur czasowych i czasowej orientacji, ukierunkowania w czasie, które należą według niego do podstawowych warunków ludzkiego działania, do obszaru antropologii. Zasadniczą myślą, wokół której koncentruje się koncepcja historycznej antropologii Weizsäckera, jest wpływ rozumienia struktury czasu na życie i działania człowieka, na charakter jego naukowych poszukiwań i badań.