Things Old and New: Pope Saint John Paul II on Moral Doctrine and its Development

Abstract

John Paul’s doctrinal output in faith and morals was prolific and its scope wide-ranging. In his role as pontiff, John Paul was concerned to protect and promote the truths of the faith. Yet in doctrinal terms he was also an innovator, introducing new teach ings, new language, and new ways of thinking about old certainties into the Catholic moral tradition. Notwithstanding his strong avowal of the existence of absolute and unchanging moral norms, John Paul contributed more than any other pope to the Church’s thinking about the historicity of morality and the historicity of doctrine. This study will outline John Paul’s approach to doctrine and its development and discuss how this was put into effect, especially in relation to his teaching on women’s dignity and rights. John Paul did not articulate a fully-fledged theory of doctrinal development. Rather, he undertook to further the doctrinal renewal in faith and morals initiated by Pope St John XXIII and the Second Vatican Council. John Paul recognised that study of Scripture and the Church’s tradition in light of historical and cultural circumstances would produce a deeper understanding of the meaning and requirements of faith, and allow the Church to advance and apply theological and moral insight. His teaching sought to: read the signs of the times and identify the appropriate Christian response; offer guidance on new medical and scien tific possibilities and pressing social and political questions; better connect existing moral teachings to scripture and tradition; and better align concrete moral norms to the Chris tian vision and its values. In so doing, John Paul amplified and augmented under-developed themes, proposed stronger arguments and better reasons for certain teachings, and updated, revised and reformulated earlier doctrines found wanting. It is clear that, for John Paul, the development of the Church’s moral doctrine that “unfolds down the centuries” is a complex and multi-faceted process. However, for John Paul there are clear limits to doctrinal refor mulation: doctrine must always cohere with and never depart from the moral and theological truths of the faith. Development, yes; distortion, no.

Nauczanie Jana Pawła II na temat wiary i moralności jest bogate, a jego zakres wszechstronny. Jako papież Jan Paweł II był zaangażowany w ochronę i promocję prawd wiary. Jednakże był on także odnowicielem w kwestiach doktrynalnych, wprowadzając do katolickiej tradycji moralnej nowe nauczanie, nowy język i nowe sposoby myślenia o starych pewnikach. Pomimo mocnego przekonania o istnieniu absolutnych i niezmiennych norm moralnych, Jan Paweł II bardziej niż inni papieże przyczynił się do myślenia Kościoła o historyczności moralności i doktryny. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie podejścia Jana Pawła II do doktryny i jej rozwoju oraz refleksja dotycząca tego, jak zostało to wcielone w życie, szczególnie w odniesieniu do jego nauczania na temat godności i praw kobiety. Jan Paweł II nie wyartykułował w pełni rozwiniętej teorii rozwoju doktrynalnego. Raczej kontynuował odnowę doktrynalną w kwestiach wiary i moralności zainicjowaną przez papieża Jana XXIII i Sobór Watykański II. Jan Paweł II uznał, że studium Pisma Świętego i tradycji Kościoła w świetle okoliczności historycznych i kulturowych może prowadzić do głębszego zrozumienia znaczenia i wymogów wiary oraz pozwoli Kościołowi poszerzyć i osiągnąć teologiczne i moralne zrozumienie. Jego nauczanie dotyczyło: odczytywania znaków czasu i poszukiwania właściwych odpowiedzi chrześcijańskich; propozycji orientacji w obszarze nowych możliwości medycznych i naukowych oraz naglących kwestii społecznych i politycznych; lepsze powiązanie istniejącego nauczania moralnego z Pismem Świętym i tradycją; lepsze powiązanie konkretnych norm moralnych z wiarą chrześcijańską i jej wartościami. W ten sposób Jan Paweł II rozwinął i uzupełnił kwestie nierozwinięte, zaproponował mocne argumenty i lepsze racje dla pewnego nauczania oraz zaktualizował, zrewidował i przeformułował wcześniejsze doktryny nie spełniające wymogów. Oczywiste jest to, że dla Jana Pawła II rozwój chrześcijańskiego nauczania moralnego, które „rozwija się przez wieki” jest procesem złożonym i wielopostaciowym. Jednakże dla Jana Pawła II istniały wyraźne granice doktrynalnego przeformułowania: nauczanie musi zawsze tworzyć wspólną całość i nigdy nie może odchodzić od moralnych i teologicznych prawd wiary. Rozwój - tak, ale zniekształcenie - nie.