Z dziejów polityki dynastycznej króla Węgier Béli IV

Abstract

Żyjąc w okresie niebywałego zagrożenia Węgier od strony Tatarów, którzy upatrzyli sobie nizinę węgierską na swoją potencjalną siedzibę, król Béla IV postanowił nie tylko bronić swej ojczyzny, ale po najeździe z lat 1241-1242 ją odbudować i stać się tym samym drugim założycielem państwa. Pragnąc je ugruntować także na arenie międzynarodowej, postanowił prowadzić dość skuteczną politykę dynastyczną. Dzięki ożenkowi zwłaszcza córek udało się królowi węgierskiemu zmontować blok polityczny obejmujący omal wszystkich sąsiadów, mianowicie: dwóch książąt polskich, dwóch ruskich i, po jednym, bawarskiego, brandenburskiego oraz chana kumańskiego. Pierwszy mariaż, córki Kingi (Kunegundy), został zaaranżowany z księciem sandomierskim Bolesławem Wstydliwym, bratem małżonki młodszego brata króla, księcia Kolomana, w 1239 r. To małżeństwo, podobnie, jak drugie, Anny, zawarte w 1243 r. z księciem czernihowskim Rościsławem Rurykowiczem, miało na celu pomoc w walce z Tatarami. Król Béla IV oczekiwał przede wszystkim informacji o ruchach wojsk mongolskich i posiłków wojskowych od książąt-zięciów. Kolejne decyzje dynastyczne spowodowane były montowaniem bloku politycznego obejmującego Europę Środkową, od Bałtyku po Bawarię, Ruś i Serbię. W 1250 r. królewna Elżbieta poślubiła księcia Bawarii i Palatynatu, Henryka XIII Wittelsbacha, w rok później Konstancja została wysłana do Chełma, aby zostać żoną młodszego księcia halickiego Lwa. W 1256 r. najmłodsza córka królewska, Jolenta, poślubiła Bolesława Pobożnego pana Wielkopolski i Pomorza. W 1264 r. syn Béli IV, noszący jego imię, ożenił się z margrabianką brandenburską Kunegundą. Przy okazji warto podkreślić, że związki małżeńskie Béli oraz Elżbiety szachowały dodatkowo rosnącą potęgę Austrii, która przeszła w ręce Habsburgów. Także antyczeskie oblicze miały śluby Kingi, Konstancji i Jolenty. Aby zaś mieć wpływ na integrację z Węgrami przybyłego na ich tereny ludu koczowników Kumanów (Polowców), król Béla IV postanowił ożenić swego następcę na tronie, Stefana V, z córką chana Rutena. Należy podkreślić trafność decyzji królewskich, gdyż polityka dynastyczna Béli IV przyniosła swe owoce, które były absorbowane przez kolejne trzy pokolenia zasiadające na tronie Węgier aż do początku XIV w.

Living in the times in incredibly threatening to Hungary from the Tatars, who chose the Hungarian plain as their potential seat, King Béla IV decided not only to protect his fatherland, but also to rebuild it after the 1241-1242 invasion and thus to become the second founder of the state. Also wishing to strengthen its position in the international arena he decided to follow a rather successful dynastic policy. Especially, thanks to the marrying off of his daughters, the Hungarian king managed to put together a political alliance which included nearly all his neighbors, namely, two Polish princes, two Ruthenian princes, one duke of Bavaria and one of Brandenburg as well as a Kuman khan. He married off his daughter Kinga (Cunegund) to Bolesław the Chaste, a Duke of Sandomierz, the king’s younger brother’s brother-in-law, in 1239. Similarly, marrying off his daughter Anna to Rostislav Mikhailovich, a prince of Chernigov, in 1243, was aimed at securing support against the Tatars. Mainly, King Béla IV expected to receive information about Mongol troop movements and military support from his sons-in-law. Further dynastie decisions were influenced by the idea of building up a political alliance encompassing Central Europe, from the Baltic to Bavaria, the Kingdom of Ruthenia and Serbia. In 1250 princess Elisabeth was married off to Henry XIII Wittelsbach, Duke of Bavaria and Palatinate, and a year later princess Constance was sent to Chełm to marry the younger prince of Halych, Lev. In 1256 the youngest royal daughter, Yolanda, became the wife of Bolesław the Pious, Duke of Greater Poland and Pomerania. In 1264 the son of Béla IV, named after him, married a princess of Brandenburg, Cunegund. Incidentally it is worth noting that the marriages of Béla and Elisabeth additionally thwarted the increasing power of Austria, which was taken over by the Habsburgs. Also the marriages of Kinga, Constance and Yolanda had an anti-Bohemian character about them. To secure his influence on the integration between the Hungarians and the nomad tribe of Cumans, who arrived on their territory, King Béla IV decided to marry off his successor to the throne, Stephen V, to a daughter of a chieftain of the Cumans. The relevance of the king’s decisions needs to be emphasized, because the dynastic policy of King Béla IV bore the fruits to which the next three generations of the Hungarian throne reaped untili the beginning of the fourteenth century.