Metafizyczny sens osoby i jej relacja do podmiotu. Rekonstrukcja ujęcia Mieczysława A. Krąpca i Karola Wojtyły

Abstract

Źródła kategorii osoby sięgają religii i teologii chrześcijańskiej i zasadniczo stąd wypływa jej sens antropologiczny i współczesna kulturowa ranga. Koncepcja osoby w chrześcijaństwie służyła rozwiązaniu problemu wcielenia oraz dogmatu Trójcy Świętej. Pojęcie osoby współcześnie występuje w rozlicznych sensach. W artykule analizuję jej metafizyczny, substancjalny wymiar w oparciu o rozstrzygnięcia Krąpca i Wojtyły. Twierdzę, że w obydwu przypadkach kategoria osoby jest bliskoznaczna kategorii podmiotu. Atrybuty osoby, według Krąpca, to bytowa autonomia i podmiotowa zupełność bytowa, z czego wypływa nieudzielalność. Osoba w tym ujęciu to najwyższy stopień samoistności bytowej, szczytowa forma bytu. Podmiot zaś jest konsekwencją metafizycznego założenia, że wszelki akt jest bytowo niesamodzielny. U Wojtyły punktem wyjścia będzie czyn ludzki, który presuponuje istnienie osób. Poprzez czyn człowiek objawia się jako osoba wraz z jej strukturą samo-posiadania oraz samo-panowania. Czyn ujawnia sprawczość pewnego konkretnego człowieka, jego podmiotowość, czyli samoświadomą przyczynę, tj. samostanowienie i autodeterminację.

The origins of the category of the person go back to Christian religion and theology, and only from here does its anthropological meaning and cultural popularity flow. The concept of a person in Christianity served to solve the problem of the Incarnation and the Dogma of the Holy Trinity. The concept of a person is present in many senses today. In the article I analyze its metaphysical, substantial dimension based on the decisions of Krąpiec and Wojtyła. I argue that in both cases the category of the person is close to the scope of the category of the subject. The attributes of a person, according to Krąpiec, are ontic autonomy and subjective on-being completeness, which is the source of inability. In this approach, a person is the highest degree of being autonomous, the highest form of being. The subject, on the other hand, follows from the metaphysical assumption that any act is being dependent on existence. Wojtyła’s starting point will be a human act, that presupposes the existence of a person. Through deeds, man reveals himself as a person with his structure of self-possession and self-domination. The act reveals the agency of a specific man, his subjectivity, i.e. self-aware cause, i.e. self-determination and self-determination.