Społeczeństwo obywatelskie, jako przestrzeń dla organizacji samorządowych w tradycji liberalnej i republikańskiej. Wybrane aspekty

Abstract

Społeczeństwo obywatelskie obok wolnego rynku, sfery publicznej, demokracji partycypacyjnej stanowi unikalną jednostkę ontyczną wykształtowaną w nowożytnym procesie dezintegracji Weberowskiego enchanted world oraz jego rozpadu na funkcjonalne systemy cząstkowe: ekonomię, politykę, rodzinę, kulturę, religię, naukę. Mimo różnic tradycji i kontekstów, w jakich formuje się i z jakich wychodzi społeczeństwo obywatelskie, jego źródłem i zakorzenieniem jest niezmiennie indywidualne prawo wolności rozumiane negatywnie. W tradycji liberalnej interpretuje się je jako ochronę wolności jednostkowej w zakresie realizacji indywidualnych potrzeb zwłaszcza rynkowych, w tradycji republikańskiej rozumie się je jako naturalną wolność jednostek do tworzenia zrze#szeń, a przez zrzeszeniowość jako wolność kreowania zbiorowej opinii i woli, która, jak wiadomo, stanowi prawomocną podstawę ustrojową w systemie demokratycznym. Jednym z czynników konstytutywnych nowożytnego społeczeństwa obywatelskiego jest inicjatywa oddolna jednostek i grup. Chodzi w niej o naturalną ludzką potrzebę działania, to z niej wychodzi impuls dla powstawania organizacji obywatelskich. Same organizacje obywatelskie, ich profil, główne cele i założenia kształtowane są przez konteksty kulturo#we ważne zwłaszcza w przypadku Europy będącej kontynentem historycznych narodów, z których każdy dysponował własnym unikalnym rozumieniem emancypacji, wolności i własną koncepcją samostanowienia. Nawet jeżeli historyczne uwarunkowania poszczególnych narodowych regionów Europy z ich unikalnym bagażem kulturowym profilują i wspierają tradycje obywatelskie o profilu stricte liberalnym bądź republikańskim, różnorodność życia społecznego koryguje modelowe zaszufladkowania, sprawiając, że trudno wskazać czyste postaci organizacji liberalnych bądź republikańskich. Najczęściej te dwa model nakładają się na siebie z przewagą czynnika liberalnego bądź republikańskiego. W każdym jednak przypadku społeczeństwo obywatelskie łączy pragnienie emancypacji osiągane na drodze autonomicznego samostanowienia o sobie. A oddolne niezależne organizacje obywatelskie, jakie powstawały w nowożytności są i pozostają jednym z istotnych przejawów społeczeństwa obywatelskiego aspirującego osiągania warunków egzystencji według własnych ambicji.

Civil society alongside the public sphere‘s free market, participatory democracy is a unique oniric entity formed in the modern process of the disintegration of Weberowski enchanted world and its dissoluton into functional partial systems: economy, politics, family, culture, religion, science. Despite the various traditions and contexts in which civil society is being formed, its source is invariably and individual right of freedom understood negatively. In the liberal tradition, they are interpreted as the protection of individual freedom in the implementation of individual needs, especially market ones, in the republican tradition, it is understood as the natural freedom of individuals to form assosiations, and through unionism, as the freedom to create collective opinion and will, which, as it is known is the legitimate foundation of the democratic system. One of the decisive factors of modern civil society is the grass-roots initiative of individuals and groups. The civil organizations themselves, their profile, main goals and assumptions are shaped by cultural contexts, especially important in the case of Europe being a con#tinent of historical nations, each of which had its own unique understanding of emanci#pation, freedom and its own concept of self-determination. Even if historical conditions of individual national regions of Europe with their cultural baggage profile and support civil traditions with a strictly liberal or republican profile, the diversity of social live corrects the modeling pidgeonholding, making it difficult to indicate the clear form of liberal or republican organizations. In each case, hovewer, civil society combines the desire for emancipation achieved through autonomous self-determination. Grass-roots independent civil organizations that were being made in modern times are and remain one of the important aspects of civil society aspiring to achieve living conditions according to their own ambitions.