Kryzys wychowania w wartościach i jego konsekwencje – analiza zjawiska na przełomie XX i XXI wieku

Abstract

W każdym aspekcie ludzkiego życia człowiek spotyka się z analizą wartości, a system wartości ma określony wpływ na życie społeczne i wychowanie. Hierarchiczne uporządkowanie wartości (wyniesione z rodzinnego domu) jest warunkiem większej aktywności młodzieży w sprawach ważnych społecznie i moralnie. Wartości w życiu społecznym są pożądane i cenne. Przemiany, jakie nastąpiły w Polsce po 1989 roku, jak i wcześniej propagowana ideologia marksistowska, miały wpływ na życie rodzin i wychowywanie potomstwa. Niszczenie wartości dotyczyło i często dotyczy wymiaru narodowego, społecznego i religijnego. Pojawiła się laicyzacja życia i przyjęcie konsumpcyjnego modelu życia. Swoiste zmiany dotyczyły wartości rodziny i domu rodzinnego. Rozbicie i dysfunkcyjność rodziny, konflikty w pokoleniach powodują, że dzieci uciekają z domu, a grupa rówieśnicza i jej subkultura staje się wzorem do naśladowania. W ten sposób dochodzi do rozkładu podstawowej kulturotwórczej roli domu rodzinnego. Współczesna rodzina stała się „otwarta” i „chłonna” na wszystko, co dociera do niej z zewnątrz. Wystąpiły tendencje do osiągnięcia wysokiego standardu materialnego i pozyskania wolnego czasu. Wzrósł wskaźnik rozwodów i tzw. pozamałżeńskich wspólnot życia. Kryzys w poważnym stopniu objął wychowawczą funkcję domu rodzinnego. Część wychowujących się w rodzinie dzieci przyjmuje moralność rodziców, ale wykształcają się też alternatywne formy życia moralnego. Mass media mają specjalny udział w przebudowie systemu wartości. Wywierają wpływ na ludzi, a szczególnie na młode pokolenie. Przekazywane w nich wzory i zachowania są często bezkrytycznie naśladowane, a trudno jest w nich odnaleźć pozytywne ustosunkowanie do takich wartości jak Bóg, religia, ojczyzna, wychowanie, doskonalenie siebie. Kryzys wychowania dotknął przede wszystkim takich wartości jak autorytet i dyscyplina. Młodym ludziom zaczyna brakować norm i wzorców regulujących ich zachowanie. Często zaciera się to, co jest możliwe, a co nie jest, które plany życiowe są realne, a które nie. Pomocni mogą tu być dobrzy wychowawcy, którzy wskażą prawdziwe życiowe wartości, ale i ukażą cele w życiu. Wychowywanie zarówno przez rodziców, dziadków jak i nauczycieli ma stanowić pomoc w socjalizacji młodego pokolenia. Dokonuje się to przede wszystkim przez przyswajanie wartości i norm społecznych, pomoc w przyjęciu i pełnieniu ról społecznych oraz w kształtowaniu sumienia. Wychowanie powinno wprowadzać w rzeczywistość kulturalną i pomóc młodemu człowiekowi odkryć siebie jako osobę, swoje wartości osobowe, zarówno witalne, intelektualne, estetyczne, jak i moralne. Aby młody człowiek był pożyteczny dla społeczeństwa, powinna go cechować nie tylko twórcza indywidualność, ale również zdolność do współpracy i odpowiedzialności za innych. Gdy wzrasta wykształcenie rodziców, często pojawia się niewydolność wychowawcza i brak rozumienia potrzeb potomstwa. Zapełnienie tej pustki to również wyzwanie dla wychowawców i pedagogów, którzy mogą ukazywać młodym prawdziwe wartości i przez to pomóc odnaleźć sens życia.

In every aspect of human life, we encounter value analysis, and the value system has a definite impact on social life and education. Hierarchical ordering of values (taken from the family home) is a condition for greater activity of young people in matters that are socially and morally important. Values in social life are desirable and valuable. The changes that took place in Poland after 1989, as well as the previously propagated Marxist ideology had an impact on the lives of families and raising children. The destruction of values concerned and often concerns the national, social and religious dimensions. The laicization of life and the adoption of a consumer model of life appeared. Specific changes concerned the value of the family and family home. The breakup and dysfunction of the family, conflicts in generations mean that children run away from home, and the peer group and its subculture become a role model. In this way, the basic culture-forming role of the family home breaks down. The modern family has become “open” and “receptive” to everything that reaches her from the outside. There were tendencies to achieve a high material standard and to gain free time. The divorce rate and the so-called extramarital communities of life. The crisis has seriously embraced the educational function of a family home. Some of the children growing up in the family accept the parents’ morality, but alternative forms of moral life are also emerging. Mass media have a special role in rebuilding the value system. They influence people, especially the young generation. The patterns and behaviors conveyed in them are often uncritically imitated, and it is difficult to find a positive attitude towards such values as God, religion, homeland, upbringing, and self-improvement. The crisis of upbringing primarily affected such values as authority and discipline. Young people are starting to lack values, norms and patterns regulating their behavior. Often, what is possible and what is not blurred, which life plans are real and which are not. Good educators who can show real life values but also show goals in life can be helpful here. Raising by both parents, grandparents and teachers is to help in the socialization of the young generation. This is done primarily through the assimilation of social values and norms, assistance in adopting and fulfilling social roles, and in shaping conscience. Education should introduce into cultural reality, and help a young person discover himself as a person, his personal values, both vital, intellectual, aesthetic and moral. For a young person to be useful to society, he or she should be characterized not only by creative individuality, but also by the ability to cooperate and be responsible for others. When parental education increases, it often has educational failure and a lack of understanding of the needs of the offspring. Filling this emptiness is also a challenge for educators and educators who can show young people true values and thus help find the meaning of life.