Homilia hagiograficzna pół wieku po Vaticanum II

Abstract

W materiale w sposób lapidarny przedstawiono istotę świętości. Świętości nie należy mylić z bezgrzesznością. Świętość stanowi swoisty obraz – ikonę Boga na ziemi. Tak jak ikona, podobnie i homilia hagiograficzna stanowi okno, przez które widać, jak konkretne ludzkie życie przechodzi w wymiar nadprzyrodzony; staje się obrazem Boga. Dzięki takiemu – ikonograficznemu – podejściu homilia staje się obrazowa, a święty jest na tyle konkretny i ludzki, że zachęca do pójścia w jego ślady. Sobór Watykański II, jak również myśl posoborowa, odkrywa na nowo biblijny aspekt w życiu świętych. Życie świętych w istocie stanowi dopełnienie interpretacji Pisma Świętego. To najlepiej ukazuje istotę świętości oraz sens homiletyki hagiograficznej. Życie świętego bez odniesienia do Biblii nie jest tworzywem homiletycznym. Takie rozumienie homilii hagiograficznej skłania do podjęcia określonego wysiłku intelektualnego i teologicznego – stanowi swoistą zaporę przed okrągłymi słowami. Hagiograficzna beztroska, historyczna niedbałość, mówienie jedynie dla zbudowania słuchaczy w rzeczy samej nie są kerygmą ani nawet moralitetem. Przedstawiany obraz świętego (wzór osobowy) musi „zagnieździć” się w świadomości współczesnego ultra-nacjonalisty, w przeciwnym wypadku będzie kolokwialną „mową-trawą”. Istotą homilii hagiograficznej są zatem: biblijność i chrystocentryczność – nie panegiryczność. Należy więc – zgodnie z nauką Vaticanum II – dokonać przekierowania celu przepowiadania, tak aby bardziej wyraziste stało się przesłanie hagiograficzne i pełniej ukazana została rola wzoru osobowego w życiu konkretnego chrześcijanina. Prawdziwą nowością Soboru Watykańskiego II było stwierdzenie, iż centralne miejsce w Kościele zajmuje Słowo Boże (KO 1). Przepowiadanie homiletyczne (hagiograficzne) jest z natury dialogalne, ale uwzględnia też milczenie, które bywa często bardziej wymowne niż same słowa – ponieważ mówi Bogu o otwartości ludzkiego serca i umysłu na „głos Pana”. Chwile osobistego słuchania, milczenia i przemodlenia usłyszanych treści „w towarzystwie świętych” są zbawienne dla obu stron: dla głosiciela słowa Bożego, jak również dla „słuchających go tłumów”. Słuchanie zawsze poprzedza mówienie. Święci najpierw przyjmowali Słowo, potem dopiero dzielili się Nim. To bardzo ważny, choć wciąż niedoceniany, postulat pastoralny ostatniego Soboru.

The essence of holiness is presented vigorously in this material. Sanctity should not be mistaken for being without sin. Sanctity is shown as a personal image – God’s icon on earth. A hagiographical homily, like an icon, becomes a window through which one can see real life people in a supernatural dimension; becoming a likeness of God. Thanks to this sort of – iconography – the homily becomes imagery, demonstrating the saint as real and human to encourage others to follow his/her example. The Second Vatican Council and post council thought rediscovers the biblical aspect in the lives of the saints. Their lives are in essence the fulfillment of Holy Scripture. This is best shown in hagiographical homiletics. A saint’s life spoken about without Biblical reference is no homiletic work. It would then lack in theological and intellectual strength – becoming a stumbling block. Superficial hagiography and incorrect historical information used in speech to please listeners, is not moral nor is it kerigmatic for conversion. The presentation of the holy figure (a personal example) must „fit” in the modern mentality of ultra-nationalists, or instead it will become useless „grass-talk”. Homilies must be Bible based and Christ centered. In agreement with Vatican II, the message should clearly state the role of personal example in real Christian life. The Second Vatican Council stated that the Word of God be the center of the Church (KO 1). Homelitics (hagiographical) are in nature a dialogue, but silence is also used to make a point – because God speaks of people’s hearts and minds to be open to the „Lord’s voice”. A moment for silent prayerful reflection to hear the words „in the company of saints” is salvific for both sides: the preacher of God’s Word, as well as for „the listener in the crowd”. Listening is foremost to speaking. Saints first heard the Word then shared. This is a very important, though often unappreciated pastoral message of the Council.