Pięć lat internowania. Biskup lubelski Marian Leon Fulman na plebanii kościoła kolegiackiego pw. św. Małgorzaty w Nowym Sączu (1940–1945)

Abstract

Marian Leon Fulman był biskupem diecezji lubelskiej w latach 1918–1945. Gdy wybuchła druga wojna światowa został aresztowany przez Niemców pod fałszywym zarzutem posiadania broni. 27 listopada 1939 roku został skazany przez nazistowskie władze okupacyjne na karę śmierci. Karę tę zamieniono na ciężkie więzienie w Oranienburgu-Sachsenhausen. Biskup przebywał tam od 4 grudnia 1939 roku. Zapewne na skutek interwencji nuncjusza papieskiego w Berlinie bp Fulman został zwolniony z więzienia, ale nie pozwolono mu wrócić do Lublina. Został internowany w Nowym Sączu, gdzie od 25 lutego 1940 roku mieszkał na plebanii kościoła kolegiackiego pw. św. Małgorzaty. Miejscowy proboszcz ks. Roman Mazur przyjął go bardzo gościnnie. Biskup Fulman przez pięć lat kierował na odległość diecezją lubelską. Na plebanii miał do dyspozycji dwa pokoje. W jednym z nich została urządzona prywatna kaplica, gdzie biskup wyświęcił sekretnie 37 księży dla diecezji lubelskiej. W czasie internowania, 17 listopada 1943 roku, biskup obchodził jubileusz 25-lecia przyjęcia święceń biskupich. Z tej okazji otrzymał list gratulacyjny od papieża Piusa XII. W maju 1944 roku biskup uzyskał zgodę na powrót do swojej diecezji. Ze względu na podeszły wiek i zły stan zdrowia nie zdołał od razu rozpocząć powrotnej podróży. Wkrótce możliwość tę zablokowały działania na froncie wojennym. Opuścił Nowy Sącz dopiero 9 lutego 1945 roku. Umarł w Lublinie kilka miesięcy później. W 70. rocznicę tego wydarzenia odbyły się w Nowym Sączu uroczystości z udziałem arcybiskupa lubelskiego Stanisława Budzika i biskupa tarnowskiego Andrzeja Jeża. Na świadectwo pobytu bp. Fulmana w Nowym Sączu 9 lutego 2015 roku umieszczono wewnątrz budynku plebanii kościoła pw. św. Małgorzaty specjalną pamiątkową tablicę.

Marian Leon Fulman was the bishop of the Lublin diocese in the years 1918–1945. When the Second World War broke out, he was arrested by the Nazis under the false accusations of possession of arms. On 27th November 1939 he was sentenced to death by the German authorities. The punishment was later changed into imprisonment in Oranienburg-Sachsenhausen. The Bishop remained there until 4th December 1939. Apparently thanks to the intervention by the papal nuncio in Berlin, Fulman was released from prison, yet not allowed to come back to Lublin. He was interned in Nowy Sącz, where he lived in the presbytery of the collegiate church of Saint Margaret until 25th February 1940. The local parish priest, Roman Mazur, welcomed him warmly. Bishop Fulman was the head of the Lublin diocese from a distance. He had two rooms at his disposal. In one of them he organized a private chapel, where he secretly ordained 37 priests for the Lublin diocese. During the period of his internment, on 17th November 1943, Fulman celebrated the 25th anniversary of his ordination as a bishop. On this occasion he received a letter of congratulation from the Pope Pius XII. In May 1944 the Bishop was granted permission to return to his diocese. Due to his old age and bad health he did not start the journey. Soon such a possibility was out of the question due to war activity on the front. It was not until 9th February 1945 that the Bishop left Nowy Sącz. He died in Lublin a few months later. The Archbishop of Lublin Stanisław Budzik and the Bishop of Tarnów Andrzej Jeż participated in the ceremony commemorating the 70th anniversary of the Fulman’s termination of the internment. On 9th February 2015 a special commemorative plaque was placed inside the presbytery of the collegiate church of Saint Margaret to commemorate Bishop Fulman’s stay in Nowy Sącz.