Chrystologia Koranu

Abstract

Sposób przedstawiania Jezusa w Koranie jest dosyć złożony i mało przejrzysty. Koran nosi ślady całej serii herezji chrystologicznych, wywodzących się z pierwszych wieków chrześcijaństwa, tak że można postawić sobie pytanie, czy źródeł Koranu nie należy upatrywać w jakiejś heterodoksyjnej wspólnocie chrześcijańskiej. Sabeliański modalizm wywierał znaczący wpływ na montanistów. Od 172 r. Montan głosił doktrynę charakteryzującą się mocnym akcentem profetycznym. Aby oprzeć swe nauczanie na proroctwie, wydobył on na światło funkcję Parakleta, który stał się epifanijną formą boskości, która po Jezusie przeznaczona była do kierowana wspólnotą wierzących. Taki sposób prezentowania Parakleta przyjmował również Mani (216-277 r.), założyciel manicheizmu. On chciał także uchodzić za Parakleta – „pieczęć proroków” (!), zupełnie tak, jak po nim uczynił to Mahomet. Poczynając od VII wieku, zwolennicy tej nowej formy manicheizmu znani są pod nazwą paulicjan, lecz pogłębione studium źródeł ormiańskich ukazało, że pojawili się oni wcześniej niż się na ogół przypuszcza w oparciu o źródła greckie. Wiemy, że byli już aktywni przynajmniej od drugiej połowy VI wieku. Aktualne badania odkrywają nam coraz to bardziej pierwotne znaczenia koranicznego tekstu. Teologia Koranu łączy profetologię Montana i Maniego z rodzajem sabeliańskiego modalizmu i w ten sposób przybliża nas do manicheizmu wyznawanego przez paulicjan. Podobieństwa między doktryną paulicjan a doktryną Koranu są zbyt uderzające, aby mogły być przypadkowe.

The way Jesus is presented in the Quran is quite complex and not transparent. The Quran bears the marks of a whole series of Christological heresies, which come from the first centuries of Christianity, so that a question can be asked whether the sources of the Quran should not be traced back in some heterodox Christian community. Sabellian modalism exerted a significant influence on Montanists. From 172 Montanus preached the doctrine, characterized by a strong prophetic accent. To base his teaching on a prophecy, he brought out to light the function of the Paraclete, who became an epiphanic form of divinity that after Jesus was intended to guide a community of believers. This way of presenting the Paraclete was also accepted by Mani (216-277), the founder of Manichaeism. He also wanted to pass as the Paraclete – the “seal of the prophets” (!), just like Muhammad did after him. From the seventh century, the proponents of this new form of Manichaeism have been known under the name of Paulicians, but an in-depth study of Armenian sources revealed that they had arrived earlier than it is generally believed, basing on Greek sources. We know that they had been active at least since the second half of the sixth century. Current studies reveal to us more and more original meanings of the Quranic text. The theology of the Quran combines prophetology of Montanus and Mani with a kind of and thus brings us closer to Manichaeism adhered by the Paulicians. Similarities between the Paulician doctrine and the doctrine of the Quran are too striking to be accidental.