Najnowsze studia nad Koranem. Wyzwanie dla teologii islamskiej i relacji międzyreligijnych

Abstract

Świat muzułmański będzie musiał przeżyć głęboki kryzys, podobny do tego, jaki stał się udziałem chrześcijaństwa na skutek krytyki tekstu biblijnego. Aż dotąd bowiem starano się zamykać oczy, że w arabskim języku Koranu istnieją jakieś nierówności. Oświadczano po prostu, że dawne formy językowe, typowe dla mieszkańców Mekki Mahometa, są dosłownymi wyrażeniami boskiego pochodzenia w języku arabskim - doskonałym i uprzednio istniejącym. Najnowsze badania nad Koranem wykazują w nim jednak wyrażenia pochodzenia hebrajskiego, perskiego, greckiego, a nawet łacińskiego, a przede wszystkim syriackiego. Za Koranem stoi syriacka tradycja literacka. Język syriacki jest chrześcijańską formą j. aramejskiego, który się rozpowszechnił poprzez królestwo Edessy na całym terytorium aramejskim, stając się w ten sposób językiem literackim od końca II wieku. Nawet sama nazwa Koran nie jest w rzeczy samej słowem arabskim, ale wyrazem syriackim i nie da się poprawnie zrozumieć wielu wersetów koranicznych bez odniesienia się do tego syriackiego zaplecza (stawia się np. tezę, że poematy św. Efrema służyły za wzór dla niektórych partii Koranu). Najnowsze badania wykazują przy tym, że nauczanie Mahometa było początkowo o wiele bliższe tradycji judeochrześcijańskiej. Już na początku XX w. wykazywano, że Mahomet uważał się za proroka Końca Świata i że taki jest też sens znanego dobrze wyrażenia „pieczęć proroctwa”. Mahomet wierzył, że nie pojawi się już po nim żaden inny prorok, albowiem to on został przeznaczony, aby towarzyszyć swemu ludowi na Sądzie Ostatecznym. Z tego też powodu nie podjęto żadnej dyspozycji, aby uregulować kwestię następstwa po jego śmierci. Rozwiązanie problemów, które przynoszą badania nad językiem koranicznym mogą polegać w łonie islamu na ponownym określeniu statusu Matki Księgi (archetypicznego wzorca Koranu niebieskiego) i jej odniesienia do Objawienia, które powinno być odróżniane od konkretnej i ziemskiej formy Koranu.

The Muslim world will have to experience a deep crisis, similar to that which has happened to Christianity as a result of criticism of the biblical text. Until now, it has not been accepted that in the Arabic language of the Quran there are any irregularities. It has been simply declared that the old forms of the language, typical of the inhabitants of Muhammad’s Mecca, are literal expressions of divine origin in Arabic – excellent and pre-existing. Recent researches on the Quran, however, prove that there are expressions of Hebrew, Persian, Greek, and even Latin origins, and first of all, Syriac. Behind the Quran is the Syriac literary tradition. The Syriac language is a Christian form of Aramaic, which was spread via the kingdom of Edessa throughout the whole Aramaic territory and has thus become a literary language since the end of the second century. Even the very name Quran is not in fact an Arabic word, but a Syriac expression and many Quranic verses cannot be properly understood without reference to the Syriac background (for example, a thesis is proposed that the poems of St. Ephrem served as a model for some parts of the Quran). Recent studies show the fact that the teaching of Muhammad was initially much closer to the Judeo-Christian tradition. Already at the beginning of the twentieth century it was demonstrated that Muhammad considered himself a prophet of the End of the World and that this is also a well-known meaning of the expression „seal of prophethood” Muhammad believed no other prophet would appear after him, because he was destined to accompany his people at the Last Judgement. For this reason, no instruction was undertaken to regulate the succession after his death. The solution to the problems brought by researches on the Quranic language within Islam can consist in re-defining the status of the Mother Book (the archetypal model of the heavenly Quran) and its reference to Revelation, which should be distinguished from the concrete and earthly form of the Quran.