Rozum i wiara w interpretacji współczesnych teologów prawosławnych

Abstract

Autor analizuje poglądy prawosławnych teologów XIX, XX i początków XXI wieku (np. Chomiakowa, Łosskiego, Florowskiego, Blooma, Basdecasa, Ałfiejewa, Bendzy) na temat wiary i rozumu. Porównuje je z opiniami teologicznych autorytetów starożytności (Tacjan, Tertulian) i średniowiecza (św. Piotr Damiani), a także z nauczaniem Kościoła katolickiego (św. Jan Paweł II). Rozważania Autora prowadzą do wniosku, że Chrystus-Zogos wprowadza harmonię w poznawanie duchowe i rozumowe. Chrystus, Mądrość Boża, łącząc w tajemnicy Wcielenia boską i ludzką naturę, ujawnił związek między różnymi sposobami ludzkiego poznania, przyznając im odpowiednią rangę. Dlatego między filozofią a teologią da się zauważyć nierozerwalną więź, podlegającą jednak pewnej kategoryzacji: o ile teologia bez filozofii może się obyć, o tyle filozofia w teologii odnajduje swe dopełnienie z uwagi na charakterystyczną dla siebie niewystarczalność. Jednocześnie filozofia może być doskonałym elementem propedeutycznym teologii. Warto też mieć na uwadze, że niezależnie od rodzaju poznawania, jego podmiotem jest osoba człowieka, stworzonego przez Pana, a obiektem zainteresowań Mądrość Boga jako Najwyższa Miłość, wybierająca i powołująca. Ten personalistyczny aspekt jest niezwykle ważny: człowiek, to nie tylko „mikrokosmos”, lecz i „mikrotheos”, odbicie natury Boga.

The author analyses the views of Orthodox theologians of the nineteenth, twentieth and early twenty-first centuries (e.g. Khomyakov, Lossky, Florovsky, Bloom, Basdecas, Alfeyev, Bendza) on faith and reason. He compares them with the opinions of theological authorities of antiquity (Tatian, Tertullian) and Middle Ages (St. Peter Damian), as well as with the teaching of the Catholic Church (St. John Paul II). The author’s examinations lead to the conclusion that Christ the Logos introduces harmony in the spiritual and rational cognition. Christ, the Wisdom of God, combining the divine and human nature in the mystery of the Incarnation, revealed the relationship between the various modes of human cognition, giving them their appropriate rank. Therefore, an indissoluble bond can be seen between philosophy and theology, but this is subject to a certain caviat: while theology can do without philosophy, philosophy, however, in theology finds its fulfilment due to its characteristic inadequacy. Simultaneously, philosophy can be an excellent propaedeutic element for theology. Further should be borne in mind that, regardless of the type of learning, its subject is the human person created by the Lord, and the object of interest – Wisdom of God as the Supreme Love, choosing and calling. This personalistic aspect is very important: man is not just a “microcosm”, but also “mikrotheos”, reflection of God’s nature.