„Miséricorde” et „charité” dans les traditions d’Israël

Abstract

Słowa oznaczające „miłosierdzie” (w j. franc, miséricorde i charité ) należą do współczesnego słownika teologicznego i nie mają jednoznacznych odpowiedników w słownictwie Biblii hebrajskiej, gdzie powiązane są ze sobą trzy sąsiadujące pojęcia: miłość, miłosierdzie i przebaczenie. Ich analiza skłania do wniosku, że tradycje Biblii hebrajskiej odzwierciedlają ewolucję w rozumieniu samej istoty Boga. Izrael stopniowo oddala się od takiego pojmowania Boga, które ma wiele punktów wspólnych z kulturami starożytnego Bliskiego Wschodu, czyniącymi z Boga ostateczny punkt odniesienia ludzkiej sprawiedliwości, na rzecz specyficznej koncepcji Boga, który jest miłosierny sam w sobie (Wj 33,19). Tego przymiotu nie należy pojmować wyłącznie ontologicznie; przejawia się on w dziełach Boga wobec ludu (Mi 7,18). Co więcej, do relacji człowieka z Bogiem wyrażanej – szczególnie w księgach prorockich – w kategoriach sprawiedliwości, należy stopniowo dodawać teologię darmowości, która pojawia się w epoce perskiej i którą można znaleźć także w literaturze mądrościowej. Pociąga to za sobą zmiany w relacjach międzyludzkich: jest się wezwanym do przekraczania ścisłej sprawiedliwości w miłości bliźniego i pomocy najbiedniejszym. W końcu, w późnych tradycjach, Bóg miłosierdzia wypełnia swe dzieło także poza granicami Izraela, co nadaj e mu wymiar uniwersalny (np. księgi Jon, Rt).