Cyrilometodské korene evanjelizácie Europy

Abstract

Jednym z wiodących wątków Specjalnego Zgromadzenia Synodu poświęconego Europie (1991) była sprawa poszukiwania tożsamości kultury europejskiej. Wskazywano na wielość korzeni tejże kultury. Na jej złożoną całość składają się zarówno spuścizna Grecji i Rzymu, jak również kultura hebrajska oraz wpływy islamskie. Nikt nie może jednak zaprzeczyć, iż wiara chrześcijańska w formie tradycji wschodniej i zachodniej należy trwale do fundamentu Europy, nie naruszając w niczym tożsamości poszczególnych narodów. Paradygmatem owocnego łączenia obu tradycji chrześcijańskich jest działalność apostolska świętych Cyryla i Metodego, którzy w IX wieku dokonali wśród narodów słowiańskich syntezy wartości świata bizantyjskiego i rzymskiego. Kierując się szacunkiem dla godności człowieka, stworzonego na obraz Boży, broniąc prawa do duchowej, kulturowej i politycznej niezawisłości ludów słowiańskich - święci Apostołowie Słowian ukazali jednocześnie istotne elementy europejskiego etosu. Tradycja cyrylo-melodiańska uczy nas dzisiaj, iż wszystko to, co w kulturze jest niepowtarzalne i różne, nie dzieli - jak w polityce - lecz ubogaca i jednoczy wokół wspólnych wartości i przyczynia się do rozwoju kultury uniwersalnej. Jeżeli zatem określone przestrzenie geopolityczne mają swoje specyficzne zadania, to słowiańscy Apostołowie przekazali Europie, zwłaszcza Środkowej, aktualny dziś temat: mediacja, dialog oraz integracja, a nie konfrontacja, polemika, przemoc czy partykularyzm. Słowiańscy Nauczyciele wiary umieli przekraczać granice kultur i tradycji, umieli też przeciwstawiać się tworzeniu się bloków, ponieważ kierowali się apostolskim uniwersalizmem, który ma zdolność godzenia jedności z wielością. Tego rodzaju chrześcijańskie przesłanie ma i dziś obietnicę siły zdolnej przezwyciężyć dzielący nas niejednokrotnie ciężar zaszłości. I przeciwnie, wstępując na drogę wyrównywania rachunków możemy być pewni, że najskuteczniej przeciwstawiamy się powstawaniu wspólnego europejskiego domu. Jedność Europy, jaką ponad tysiąc lat temu zamierzali utworzyć święci Cyryl i Metody, jest jednością Europy-ideału, Europy naszych pragnień. Ale jest również przypomnieniem tego, co nadal łączy wszystkich Europejczyków we wspólnotę duchową, nie ulegającą korozji czasu ani decyzjom dyplomatów, ani prawom ekonomii. Artykuł jest owocem badań prowadzonych w ramach grantu „Wschodniosłowiańska tradycja chrześcijańska w służbie dialogu Kościołów” (pod kierunkiem prof. W. Hryniewicza OMI). W ramach tego samego grantu powstał artykuł Le dialogue entre les catholiques et les orthodoxes ä la lumiere des Congres de Velehrad, opublikowany w „Rocznikach Teologicznych” 40:1993 z. 7 s. 45-58.