The Adam-Christ typology in St. Irenaeus of Lyons

Abstract

Główne dogmaty z dziedziny chrystologii i soteriologii zostały zdefiniowane w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Ojcowie Kościoła ustawicznie podkreślali centralne znaczenie Chrystusa w kontekście całej historii zbawienia. W drugim wieku wielką rolę odegrał św. Ireneusz z Lyonu, wybitny teolog i biskup. Jego biblijna teologia pozostaje ciągle aktualna, zdumiewając świeżością argumentacji i duchowego doświadczenia. Autor artykułu koncentruje się na problemach związanych z typologią Adam—Chrystus, przedstawionych w dziełach św. Ireneusza. Powyższa typologia jest rozwinięciem paralelizmu Adam-Chrystus z Listów św. Pawła. Ireneusz upatruje jej podstawę w wydarzeniu Wcielenia Słowa Bożego. Polemizując z gnostyckimi poglądami, które przeciwstawiały materię i ducha, a tym samym wprowadzały nieprzezwyciężalny dualizm między Bogiem i człowiekiem, broni realności Wcielenia. Przez fakt, że Bóg stał się człowiekiem, możliwe było odkupienie rodzaju ludzkiego. Dopiero bowiem we wcielonym Bogu - Jezusie Chrystusie dokonać się może odnowienie i dopełnienie wszystkiego, czyli rekapitulacja. Świadczy o tym cała ekonomia Starego Testamentu, który św. Ireneusz pojmował jako „zbawienie obiecane”, urzeczywistniające się w wydarzeniach zbawczych Nowego Testamentu. Perspektywa historyczna ma wielkie znaczenie w teologii biskupa z Lyonu. Adam i Chrystus nie są dla niego tylko wzorcami czy pouczającymi przykładami. Stosując interpretację typologiczną Ireneusz doszukuje się zależności i wewnętrznych związków pomiędzy wydarzeniami ze Starego i Nowego Testamentu. Dopiero bowiem w świetle Chrystusa, będącego spełnieniem wszystkich proroctw, można właściwie interpretować Stary Testament. Głównym celem typologii Adam-Chrystus jest ukazanie centralnej roli Chrystusa w dziejach zbawienia. Adam reprezentuje w niej całą ludzkość, będącą w niewoli grzechu i śmierci. Chrystus natomiast, jako Nowy Adam, przez swe Wcielenie, Śmierć i Zmartwychwstanie przywraca życie i nieśmiertelność całemu rodzajowi ludzkiemu. W teologii św. Ireneusza znaleźć można porównanie Ewy i Dziewicy Maryi - Nowej Ewy. Pierwsza kobieta — Ewa przez swe nieposłuszeństwo była przyczyną upadku i grzechu. Dziewica Maryja zaś przez swoje posłuszeństwo pomogła Bogu w rozpoczęciu procesu uzdrowienia ludzkości. Dając życie Nowemu Adamowi, stała się prawdziwą Matką Żyjących i causa salutis.