„Woda oczyszczenia” i jej parakultowe zastosowanie (Lb 19,1–22) jako problem egzegetyczny i teologiczny

Abstract

Rytuał uboju czerwonej krowy, przygotowania wody oczyszczenia i jej zastosowania w przypadkach kontaminacji poprzez kontakt ze sferą śmierci wydaje się nietypowy i umieszczony nie na swoim miejscu w obecnej, kanonicznej wersji Księgi Liczb. W tym artykule podjęta jest próba uzasadnienia, dlaczego należy uznać, że Lb 19 znajduje się mimo wszystko we „właściwym” miejscu. Perykopa klasyfikowana jest tu jako tekst postkapłański, w którym wprowadza się nowy aspekt: dbałość o czystość rytualną sanktuarium i społeczność mimo „codziennych” kontaktów ze sferą śmierci oraz objęcie jej kontrolą ze strony kapłanów. Nowy aspekt to właśnie ta troska o zachowanie czystości rytualnej wspólnoty mimo nieuniknionego kontaktu z ciałami zmarłymi. Rytuał w niej opisany mobilizuje wszystkie siły, jakie drzemią we wspólnocie, do obrony przed taką nieuniknioną kontaminacją i oddaleniem od Boga, źródła życia. Unikatowy charakter rytuału z Lb 19 wyraża się najpierw w wyjątkowym sposobie dokonywania oczyszczenia (w trzecim i siódmym dniu), a potem także w tym, że wszystko odbywa się poza obozem, ale swój udział w jego procedowaniu mają zarówno kapłani, jak i świeccy. Wyjątkowe jest wreszcie także to, że kapłani zaciągają nieczystość w wyniku uczestniczenia w rytuale przygotowania wody oczyszczenia. Wszystko odbywa się tu poza system ofiarniczym, niejako na jego obrzeżach, imitując ofiary oczyszczające za grzech i wywołując podobne do nich skutki, ale takimi ofiarami jednocześnie nie będąc. W ten sposób prawodawca chce z jednej strony zachować rytualny charakter obrzędów i pozostawić je pod nadzorem kapłanów. Z drugiej zaś ma na celu zachowanie jak najszerszego dostępu do rytualnego oczyszczenia z pomocą wody zmieszanej z popiołem z czerwonej krowy. Jednocześnie jest świadomy, że cała procedura ma i powinna zachować charakter pozakultowy.

The ritual of slaughtering of a red cow, the preparation of water of purification, and its use in cases of contamination through contact with the sphere of death seem unusual and out of place. Nevertheless, the article attempts to justify why Nm 19 nevertheless has a place. The pericope is classified here as a post-priestly text in which a new aspect is introduced: care for the ritual cleanliness of the sanctuary and community despite everyday contact with the sphere of death and the control of this cleanliness by the priests. A new aspect is precisely this concern for maintaining the purity of the ritual community despite the inevitable contact with the bodies of the deceased. The ritual described in the text is first expressed in a unique method of purification (on the third and seventh day), and then also explains that everything takes place outside the camp, but both priests and laity have their parts in the proceedings. Finally, it is also unique that the priests cure impurity as a result of participating in the ritual of preparing the water of cleansing. Everything takes place outside the sacrificial system, somewhat on its periphery, imitating the atoning sacrifices for sin and producing similar effects to them, but without being such victims. In this way, the legislator wishes, on the one hand, to preserve the ritual character of the rites and to leave them under the supervision of the priests. On the other hand, it aims to maintain the widest possible access to ritual cleansing with the help of water mixed with the ash from a red cow. At the same time, the legislator is aware that the entire procedure is and should remain non-cultic in nature.