Mszał Gnieźnieński z Niederaltaich Missale Plenarium ms. 149 vetusque antiquissimus

Abstract

Missale plenarium ms. 149 to najstarszy kodeks średniowieczny znajdujący się w Katedralnym Muzeum w Gnieźnie. Zapomniany przez wieki, dopiero na przełomie XIX i XX stulecia doczekał się najpierw pierwszych uwag, a później wielu krótkich opracowań. Dopiero jednak w latach 70. ubiegłego wieku ukazało się większe opracowanie na temat ms. 149 autorstwa K. Biegańskiego i J. Woronczaka. W tych też latach kalendarz, będący częścią składową missale, stał się tematem bodajże pierwszej i chyba jak na razie jedynej pracy magisterskiej. Po latach autor wspomnianej pracy podjął się przypomnienia historii związanej z wiekowym zabytkiem dziedzictwa kulturowego Polski, pogłębiając studium o nowe doniesienia na temat całego mszału. Nie w pełni poznany jeszcze pół wieku temu manuskrypt, dzięki wysiłkom badaczy odsłonił po części swoje tajemnice. Analiza paleograficzna i porównawcza z innymi zabytkami tego okresu pozwoliła ustalić w miarę dokładnie datę i miejsce powstania rękopisu oraz okoliczności jego zamówienia i sprowadzenia do Gniezna. Są to niezwykle cenne i ważne informacje, zważywszy na to, że dotyczą początków historii państwa polskiego i jego dziedzictwa kulturowego wniesionego przez Kościół katolicki i pierwszych władców naszego kraju, w tym wypadku monarchy Władysława Hermana, fundatora mszału gnieźnieńskiego oraz głównego donatora remontu katedry. Dzięki naukowym poszukiwaniom źródeł polskiej kultury odzyskujemy dawną, często zapomnianą albo i celowo pomijaną część naszej narodowej i kulturowej tożsamości. Jest nią bez wątpienia mszał gnieźnieński ms. 149, sprowadzony do Polski dla uświetnienia uroczystości konsekracji katedry gnieźnieńskiej, a dziś stanowiący dowód na wkład Kościoła i narodu w zachodnią cywilizację.

Missale plenarium ms. 149 is the oldest medieval codex located in the Gniezno Cathedral Museum. It was not until the turn of the nineteenth / twentieth century that it finally came under observation, and was later used in series of short reports. A more comprehensive study on ms. 149 by Biegański and Woronczak was done in the 1970’s. In the same years, the calendar, which is part of the missal, has become the subject of probably the first and perhaps the only master’s thesis so far. After years, the author of the mentioned work has been reminded of the history of the old cultural heritage of Poland, deepening the study of new reports on the whole Missal. This not yet fully known half a century ago manuscript, thanks to the efforts of researchers, has partially uncovered some of its secrets. Paleographic and comparative analysis with other monuments of this period allowed to establish the exact date and place of origin of the manuscript and the circumstances of its order and its being brought to Gniezno. This is extremely valuable and important information, given that it relates to the beginnings of the history of the Polish state and its cultural heritage brought about by the Catholic Church and the first rulers of our country, in this case, Władysław Herman, the founder of the Gniezno Missal and the principal donor for the cathedral renovation. Thanks to the scientific research for sources of Polish culture, we are recovering the old, often forgotten, and deliberately overlooked part of our national and cultural identity of not so long ago. It is without a doubt the Gniezno Missal 149, brought to Poland to celebrate the consecration of the Gniezno Cathedral, and today constitutes proof of the contribution of the Church and the nation to Western civilization.